Zit er nog rek in? Zwammerdam

Dinsdagavond 9 april 2019 vult de schuilkerk in  Zwammerdam zich tot de nok. Marijke Broekhuijsen brengt de vertelvoorstelling met muziek: “Zit er nog rek in? De Arminianen – de latere Remonstranten – waren immers de rekkelijken, de anderen de preciezen.

In hoeverre is een twistpunt van 400 jaar geleden over de vraag of God van te voren al bepaald heeft wie uitverkoren zijn of verworpen of dat de mens zelf ook invloed heeft op zijn leven, nog relevant in onze tijd?  De verteller toont op boeiende wijze aan dat deze vraag ook nu nog speelt: “Wij zijn ons brein” van Dick Swaab toont toch maar aan dat onze vrije wil waarschijnlijk helemaal niet zo vrij is als wij denken. In hoeverre zijn wij het resultaat van toeval, milieu of onze genen?

Marijke Broekhuijsen schetst de 16^e eeuw die voorafgaat aan de synode van Dordt als een afschuwelijke tijd. De Lage Landen worden verscheurd door oorlogsgeweld, steden uitgemoord, het platteland gebrandschat, ja, er is sprake van een burgeroorlog en dan vallen ook vaste geloofszekerheden nog weg. In plaats van één katholieke godsdienst, ontstaan allerlei groepen: protestanten, lutheranen, mennonieten, calvinisten en er blijven natuurlijk nog velen katholiek. De bestuurders van de steden snakken naar rust, vrede en onderlinge verdraagzaamheid; de boel bij elkaar houden is van levensbelang. Klinkt dat niet erg van deze tijd?

Het is inmiddels december 1618. Na een verweerschrift van de Arminianen – remonstrantie geheten- zal dan eindelijk het “broederlijke gesprek waarbij wij misschien samen tot de waarheid kunnen komen“ plaatsvinden tussen de volgelingen van de hoogleraren Arminius – inmiddels overleden – en die van Gomarus, in Dordrecht tijdens een synode van de gereformeerde kerken van de Verenigde Nederlanden.

Helaas is van een gesprek geen sprake. In januari 1619 wordt de groep die onder leiding staat van dominee Uytenbogaert de zaal uitgestuurd en ze moeten afgezonderd de beslissing van de synode afwachten: Sommigen leven nu eenmaal in hun absolute gelijk en willen niet eens een gesprek met andersdenkenden. Dat was toen zo en dat zien we ook nu.

Het oordeel luidt: Herroep je dwalingen of er volgt verbanning. De meeste remonstrantse dominees  blijven bij hun opvattingen en vluchten naar Antwerpen, naar veilige gebieden in Duitsland of naar Waalwijk in Staats Brabant.

Geboeid hebben we twee uur lang geluisterd naar  Marijke Broekhuijsen’ s levendige voordracht met  eenvoudige hulpmiddelen en muzikale ondersteuning van Erik Raayman en Hein Dop.

Het was zeer de moeite waard en voor mijzelf sprekend kan ik zeggen:  Er zit zeker nog rek in!