De voormalige synagoge: een Icoon

Op 10 september a.s. van 10.30 – 16.00 uur leiden wij je graag rond door de voormalige synagoge. Tijdens die dag zijn er voordrachten, muziek en voorbeelden van het gebruik van Iconen en Symbolen.  Dit Icoon – de voormalige synagoge –  laat ons nadenken over verdraagzaamheid. Het thema van de Remonstranten voor deze winter. Martijn Junte schreef een artikel over het gebruik van symbolen. Het hele artikel ligt voor je klaar in de voormalige synagoge. Onderstaand een klein deel uit het artikel ………

Een vreemd amalgaam

‘Symbolen en iconen’ is het thema van deze Open Monumentendag. En wat past dat mooi. In dit intieme kerkje, de voormalige Alphense synagoge, zijn vele symbolen aan te wijzen en zijn afkomstig uit verschillende tradities: Joods en Christelijk.

Dat het om een synagoge gaat, is zeer herkenbaar. De Hebreeuwse tekst bij binnenkomst, zegt: Laten we naar Gods huis gaan. De Davidssterren in de gebrandschilderde ramen. En uiteraard in de plaats van samenkomst die prachtige rollenkast met voorhang en gekroonde wetstafels, die tegenwoordig dienst doet als preekstoel. Want veel doet denken aan een synagoge, maar er is ook veel aanwezig dat kenmerkend is voor een kerk. Er is de kaars met het christusmonogram. Er is de richting van het spreekgestoelte voor de rollenkast. En niet te vergeten het orgel op het balkon: ondenkbaar in een Joodse synagoge.

Symbool voor de noodzaak verdraagzaam te zijn

Er is in dit kerkje een symbool dat, als we er met dit onderscheid tussen concept en symbool naar kijken, een bijzondere betekenis krijgt. Het gaat om de mezoeza die is bevestigd aan de rechterdeurpost bij de entree van de kerk. Een mezouza is een kokertje met een opgerold stukje perkament. Dat perkament is tweezijdig beschreven. Aan de ene kant een tekst uit het bijbelboek Deuteronomium. Aan de andere kant een van de godsnamen: de Almachtige.

Hier is hij keurig recht bevestigd. Het is echter gebruikelijk dat hij schuin wordt aangebracht. Nu zou je dus kunnen zeggen dat het zo niet hoort, maar eigenlijk onttrekken symbolen zich aan dergelijke beoordelingen. Symbolen worden gebruikt en op dat gangbare gebruik is eigenlijk niet veel aan te merken.

Concepten en symbolen

Symbolen zijn om te beginnen geen verkeersbordjes, logo’s of staafdiagrammen die verhelderen door eenduidig te verwijzen naar iets buiten zichzelf. Symbolen krijgen betekenis wanneer ze zijn waarvoor ze staan. Dat stelt Raimon Panikkar althans. Deze theoloog en filosoof hield zich zijn leven lang bezig met de interreligieuze dialoog. Dat heeft alles te maken met zijn achtergrond. Hij is de zoon van een Spaanse moeder en een Indiase vader en werd theoloog en priester. Als Spaanse katholiek ontdekte hij echter op een gegeven moment de andere kant van zijn religieuze identiteit: dat hij via zijn vader ook Hindoe was. Het belangrijkste thema in zijn werk is daarmee gegeven: de verhouding tussen Oost en West, tussen een oosterse denkwijze en een westerse, tussen een oosterse logica en een westerse logica, tussen een transcendent godsbeeld en een immanent godsbeeld. Beide denkwijzen, oost en west, worden vaak tegenover elkaar gesteld, maar we zouden ze als complementair moeten beschouwen.

Martijn Junte geeft verder een toelichting op de visie van de Spaanse theoloog en filosoof en hij gaat in op de symbolen in de kerk, zoals de Mezoeza Je bent altijd welkom, maar in het bijzonder tijdens Open Monumentendag. Het hele artikel ligt dan voor je klaar en misschien ben je geïnteresseerd om over het thema Verdraagzaamheid in gesprek te gaan met de aanwezigen.